Bij graafwerkzaamheden in het Binnenveld zijn enkele tientallen oude eiken gevonden die – zo blijkt nu – ongeveer 7000 jaar geleden zijn gestorven. Zij behoren daarmee tot de oudste fossiele eiken die ooit in Nederland zijn gevonden.
De laatste maanden zijn in het Wageningse Binnenveld grote oppervlaktes landbouwgrond afgegraven om de natuur hier nieuwe kansen te geven. Het afgraven was noodzakelijk om de bemeste bovenlaag te verwijderen en het gebied weer nat te maken, zodat de vroegere moerassen en orchideeënrijke hooilanden zich herstellen. Tijdens de afgraafwerkzaamheden werden achttien eiken gevonden die door het veen waren geconserveerd en een zwarte kleur hadden gekregen.
5000 jaar voor Christus
De bomen zijn bemonsterd onder leiding van Jos Bazelmans van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Esther Jansma, specialist dendrochronologie van de dienst, wist de eerste twee bomen te dateren. De eerste boom heeft 62 ringen, waarvan de laatste stamt uit 4994 voor onze jaartelling. Bij de tweede zijn 126 ringen aanwezig. De laatste jaarring is uit 5009 voor Christus. Bij alle twee gaat het hierbij niet om de sterfdatum, want de buitenste lagen van de stam ontbreken, zodat de bomen wat ouder zijn.
Jaarringpatroon
De leeftijdsbepaling heeft plaatsgevonden op basis van de specifieke opeenvolging van dikkere en dunnere jaarringen. Iedere periode in de geschiedenis wordt gekenmerkt door een karakteristiek patroon van de elkaar opvolgende ringen, een soort streepjescode. Dikkere jaarringen worden gevormd in jaren die relatief gunstig zijn voor boomgroei doordat het bijv. wat warmer is, terwijl dunne ringen wijzen op een ongunstig jaar. Op basis van het jaarringpatroon van zeer oude levende bomen en van duizenden monsters van hout uit historische gebouwen, archeologische opgravingen en van bomen die in veenlagen zijn gevonden, is in de afgelopen vijftig jaar een jaarringringkalender opgebouwd die teruggaat tot ca. 8000 jaar geleden. Deze curve maakt het mogelijk nieuwgevonden boomstammen te dateren door het jaarringpatroon te vergelijken met deze kalender.
Belangrijke sleutel
De gevonden veeneiken zijn van groot wetenschappelijk belang omdat ze een gat vullen in de jaarringkalender voor Nederland. De Wageningse bomen konden worden gedateerd door vergelijking met een kalender die voor Duitsland is gemaakt. De gevonden eiken vormen een belangrijke sleutel om de snelle veranderingen in klimaat en waterhuishouding in die periode te begrijpen, maar levert ook een bijdrage aan een beter begrip van de vroege geschiedenis van het Binnenveld. Op dit moment is echter nog niet duidelijk of de eiken hier ter plekke onderdeel uitmaakten van een eikenbos of dat de stammen door de rivier de Rijn zijn aangevoerd en bij grote overstromingen in het Binnenveld zijn achtergelaten. Wij houden u op de hoogte van de verdere resultaten van het onderzoek.
Jaarringkalender
