Het porseleinhoen is een zeer schaarse broedvogel die op de Rode Lijst staat en de afgelopen decennia sterk afnam. Gemiddeld is er in Nederland sprake van slechts circa 200 broedparen per jaar. Het aantal broedparen wisselt jaarlijks wel sterk, gedeeltelijk als gevolg van wisselend waterpeil in de broedgebieden.
Het porseleinhoen is een typische moerasbewoner, met een voorkeur voor laagveen, rietlanden en natte ruigtes. De soort broedt in dichte vegetaties, bestaande uit riet, zeggesoorten en grassen en maakt een nest op een verhoging, net boven het waterpeil. Het porseleinhoen overwintert in zuidelijk Afrika en arriveert in april weer in Nederland om te komen broeden. De broedtijd loopt van april tot juli. Vanaf augustus vetrekken de dieren weer naar de overwinteringsgebieden. Het porseleinhoen leeft zeer verborgen en wordt dan ook maar weinig gezien. De karakteristieke roep, die klinkt als een soort zweepslag, is echter onmiskenbaar.
We stelden in 2023 voor het eerst enkele territoria van het porseleinhoen vast in de zuidelijke Binnenveldse Hooilanden tijdens de broedvogelmonitoring. Vervolgens telden we in 2024 ook vijf territoria, verdeeld over de percelen van Mooi Binnenveld en Coöperatie Binnenveldse Hooilanden. Op basis van roepende individuen, bepaalden we deze territoria, volgens de BMP-A methode van SOVON vogelonderzoek. Door de natte omstandigheden in 2024 was er volop geschikte habitat aanwezig in het gebied. Op diverse plekken was er in de periode april tot augustus sprake van een laag water op het maaiveld (zie foto boven). Deze ondergelopen structuurrijke hooilanden vormen zeer geschikt broedgebied voor Porseleinhoen.
Na het horen van de roepende dieren en het vaststellen van de territoria, blijft altijd nog onzeker of een soort ook daadwerkelijk tot broeden komt en of dit succesvol verloopt. Omdat van een zeer verborgen levende soort als het porseleinhoen we bovendien zelden zichtwaarnemingen doen, blijft dit meestal onduidelijk. Gegevens over broedsucces en overleving zijn daarom nauwelijks bekend.
In het Binnenveld werd ondergetekende begin juli 2024 echter verrast door een klein, zwart pluizig kuiken tussen de vegetatie (zie foto). Na enig aarzelen en grote verbazing bleek het hier om een kuiken van het porseleinhoen te gaan. Het wegrennende grotere dier dat zich niet liet zien, moet één van de ouders geweest zijn. Ruim een maand later zag ik tot mijn grote vreugde nog een keer een jong porseleinhoen. Dit dier vloog vlakbij op en landde enkele meters verderop weer in de vegetatie; een vliegvlug dier. Half september werd er tot slot in het terrein van Staatsbosbeheer, ten zuiden van de Werftweg, een juveniele porseleinhoen gezien door meerdere mensen en gemeld op waarneming.nl.
Op basis van deze waarnemingen kunnen we concluderen dat 2024 een succesvol jaar was voor het zeldzame porseleinhoen in de Binnenveldse Hooilanden. De soort broedde succesvol en bracht zeer waarschijnlijk meerdere jongen voort. Of dit schuwe hoentje in 2025 ook weer tot broeden komt in het gebied is nog maar de vraag. Het historisch droge voorjaar zorgt ervoor dat het favoriete broedhabitat nauwelijks aanwezig is op het moment van schrijven. Laten we hopen op een verregende zomer!
Tekst en foto’s: Thomas Kroon
Voor foto’s van het volwassen porseleinhoen de site van vogelberscherming
